Kao igra kolo postoji od davnina. Na početku se igralo u krugu pa je po tome dobilo ime. U Crnoj Gori kola su bila izraz vere naroda u sebe i u svoju slobodu. Kao niz u kojem se ljudi čvrsto drže za ruke, ona su u ovoj zemlji plemenske razjedinjenosti sugerisala slogu među bratstvima i plemenima.
Kolo u Gorskom vijencu je glas naroda koji daje mišljenje o aktuelnim događajima, izražava narodno nezadovoljstvo i nadanja. U svom simboličnom, istorijskom jedinstvu kolo se zatim ideološki i karakterološki razlaže na pojedinačne ličnosti, koje izrastaju iz istorijske ideje čiji je neposredan izraz dat u pesmama kola.
Skupština na Cetinju u Gorskom vijencu počinje narodnim kolom. U njemu Njegoš govori o srpskoj istoriji, počevši od Nemanjića. On tuži nad pojavom, koja je česta kod srpskog naroda, a to je bratoubistvo i oceubistvo, i spominje zločine Vukana, Uroša, Stefana Dečanskog, Dušana. Podržavajući kosovski mit, podseća na izdajstvo koje je došlo sa Vukom Brankovićem i na korene čojstva i junaštva u viteškom duhu Miloša Obilića. On proklinje velikaše koji su izdali srpsko carstvo i žali za njim. Podsećajući na pad srpstva, viševekovno ropstvo i stradanja srpskog naroda prekoreva crnogorske glavare zbog ćutanja, neodlučnosti i gubitka viteškog morala. A, u stihovima "Zatrije se ime crnogorsko, ne ostade krsta od tri prsta", prikazuje i kako se pojavljuje sve više poturčenjaka.
Dilemu i strah vladike Danila, koji u istrazi poturica vidi prolivanje bratske krvi, kolo ublažava mišlju, da niko nije popio "čašu meda", a da pre toga nije ispio "čašu žuči", jer "smiješane najlakše se piju", čime naglašava da sreća i nasreća čine život. Pred jednoglasnošću kola i glavara vladika Danilo se sve više priklanja ideji o akciji.
Kola u Gorskom vijencu nisu samo slika, već su i poetska filozofija istorije. Na jednoj strani kola se nižu kao glasne istorijske slike, koje govore o kosovskoj neslozi, o Ivan-begu i njegovom sinu Staniši, koji se poturčio i uzeo ime Skenderbeg. Na drugoj su ista ova kola, nanizana jedno do drugoga, simbolična vizija herojskog toka kome nema kraja. Tako kolo opisuje bitku na Vrtijeljci iznad Cetinja, u kojoj su hrabro izginuli Crnogorci u borbi za oslobođenje od Turaka, govori o porazu Turaka kod Herceg Novog 1687. godine kada je mletačka vojska, zajedno sa Crnogorcima, otela Herceg Novi od Turaka.
Sva kola u Gorskom vijencu su prožeta herojski sublimiranom etikom, koja izvire iz pesnikovog osećanja beskonačnosti, do koje se čovek može vinuti samo ako smrću u borbi za slobodu ostavi večni pomen. Oglašavajući večnost herojskog podviga kola jačaju borbeni moral i podižu duh junaka.
Poslednje, šesto kolo govori o početku ustanka i uspeha u bici na Cetinju. Čestita se simbolično Božić, koji predstavlja novo rađanje, rađanje zore, i donosi slobodu crnogorskom narodu, u borbi protiv Turaka. Kao pesma borbe i zov večnosti kola se neće završiti onim poslednjim koje slavi istragu poturica. Viće se i dalje kao bela jata pesničkih i narodnih snova, kao simboli istorije, proticanja i trajanja.
